Entry For 22 August, 2011- Đầu tuần nói chuyện "ấm đầu"... mong tim đừng lạnh...

Chúng tôi có ý kiến

 

Nhân đọc bài: DẠY LÀM NGƯỜI HAY DẠY CHỮ TRƯỚC

 

NGƯỜI CÓ HỌC

 

Hồi còn nhỏ, tôi nhớ mẹ tôi hay dùng cụm từ "người có học" dạy bảo con cái, người có học nên làm thế này, người có học không nên làm thế kia, v.v... Đối với mẹ tôi, "người có học" không phải là người có bằng cấp học vị gì cao siêu, vì con mới học lớp một lớp hai bà đã luôn nhắc nhở "con là người có học". Với bà, "có học" đơn giản là được cắp sách đến trường, được thầy cô dạy điều hay lẽ phải thì hiển nhiên phải cư xử theo những điều hay lẽ phải ấy, cư xử theo kiểu "có học". Với bà, "có học" không phải là có nhiều chữ, có bằng cấp nọ kia, mà là có tư cách xứng đáng, "có học" là nói về nhân cách con người chứ không phải nói về tri thức.

 

Hồi tôi học tiểu học, cách nay khoảng bốn chục năm, có môn học "Đức Dục" dạy những điều đơn giản mà thiết thực. Tôi nhớ là sách Đức Dục in hình màu rất đẹp, lớp nhỏ thì được dạy: trong gia đình kính trên nhường dưới, đi thưa về trình, ngoài xã hội thì yêu trẻ kính già , nơi công cộng thì không khạc nhổ, không xả rác bừa bãi... , lớn hơn chút thì được dạy phải ngay thẳng, không nói dối, khiêm hòa, nhân ái, sống có qui củ v.v... Ngoài ra chương trình Đức Dục còn dạy học sinh kính trọng quốc kỳ và quốc ca: ngả mũ nghiêm trang khi gặp lễ chào cờ; kính trọng người quá cố: ngả mũ nhường đường khi gặp xe tang, v.v... Mỗi bài là một câu chuyện có hình minh họa rất ấn tượng, chứ không phải là những lời giáo huấn khô khô cứng.

 

Tôi còn nhớ một bài về cách cư xử nơi công cộng như thế này : Hai chị em Hồng và Lạc đi xem phim (Hồng cỡ 10 tuổi, Lạc cỡ 7 tuồi), khi ngồi vào ghế xong thì có một cậu lớn hơn Lạc, ỷ lớn tới xô Lạc ra để giành chỗ ngồi tốt, Hồng ngăn lại và nói: anh không nên bắt nạt người nhỏ hơn mình, nếu anh muốn ngồi, tôi nhường chỗ cho anh, và anh chàng ấy xấu hổ bỏ đi không tranh giành nữa. Hồng nhìn em cười sung sướng. Cái hình chiếm hết một trang, vẽ cảnh Hồng đang đối đáp với anh chàng kia với dáng điệu thật chững chạc, chàng kia điệu bộ lúng túng còn Lạc nhìn chị ngưỡng mộ. Bài học đó ấn tượng với tôi đến nỗi sau đó, mỗi lần dẫn em đi chơi tôi đều mong có tình huống như vậy xảy ra để áp dụng bài học này. Và sau bốn chục năm tôi vẫn như còn thấy trang sách vẽ hình Hồng và Lạc trước mắt.

Suốt bảy năm trung học tôi học ở một trường lớn nhất nhì ở Sài Gòn, trường có một cái sân rộng mênh mông, nhiều bãi cỏ, cây kiểng và cây cổ thụ. Đây đó trong sân trường là những cái ghế đá dưới bóng cây. Thời tôi học ở đó (cuối thập niên 70) trường không có lao công quét dọn nhưng sân trường lúc nào cũng rất sạch. Tôi nhớ hồi đó sáng đi học hay mua gói xôi đem vô trường ăn, xôi gói bằng lá chuối mà học sinh nào ăn xong cũng đi kiếm giỏ rác bỏ chứ không “tiện tay” bỏ xuống tại chỗ. Nếu có ai liệng rác bừa bãi bị bạn nhìn thấy là tự thấy xấu hổ liền. Tôi nghĩ những bài học Đức Dục thời tiểu học cũng đủ làm cho lứa học sinh ấy biết cư xử kiểu "có học".

 

Lứa tuổi chúng tôi giờ đã trở thành phụ huynh. Tôi cũng như mẹ tôi ngày xưa, cũng mong muốn con mình trở thành “người có học”. Chúng tôi muốn con mình đi học là học chữ đồng thời cũng học làm người chứ không thể đặt vấn đề rằng học chữ trước hay học làm người trước. Chẳng lẽ có thể tách bạch rạch ròi giữa việc dạy chữ và dạy làm người? Nếu chỉ dạy chữ mà không dạy trẻ nên người “có học”  thì sự nghiệp giáo dục đã thất bại. Bác Hồ cũng từng nói: “Có tài mà không có đức là người vô dụng”.

 

Mấy chục năm nay chúng ta luôn đặt “Mục tiêu của chúng ta là đào tạo những con người phát triển toàn diện, năng động, sáng tạo, đậm đà bản sắc dân tộc, vừa hồng vừa chuyên” (TT 20-8-2011). Thực tế cho thấy là nền giáo dục của chúng ta qua bao nhiêu năm vẫn chưa đạt được mục tiêu ấy, để đến bây giờ các nhà quản lý giáo dục vẫn loay hoay đi tim một “triết lý giáo dục” cho Việt Nam!

 

Chúng tôi , ở góc độ là phụ huynh học sinh, mong các cấp lãnh đạo trong ngành giáo dục sớm xác định được “triết lý giáo dục” để có sự chẩn chỉnh từ gốc, đưa ngành giáo dục thoát khỏi những vấn nạn đang hoành hành. Và như thế, một ngày không xa chúng tôi có thể tự hào khi nhìn thấy con em của chúng ta đều là “người có học”. PHƯƠNG NGUYÊN

 

LÀM THẾ NÀO “DẠY HỌC SINH NÊN NGƯỜI”?

Thứ Bảy, 20/08/2011, 08:15 (GMT+7)

Dạy làm người hay dạy chữ trước?

TT - Tại hội thảo “Triết lý giáo dục VN” do Viện Khoa học giáo dục VN và Trường ĐH Sư phạm TP.HCM tổ chức ngày 19-8, nhiều đại biểu cho rằng cần chú trọng giáo dục “làm người” trước cho học sinh và xem đó như là định hướng, triết lý giáo dục đúng đắn...

 

          Trước thềm năm học mới, hội thảo “triết lý giáo dục Việt Nam” do Viện Khoa học giáo dục VN và trường Đại học Sư phạm TP. HCM tổ chức ngày 19/08/2011 là một việc làm rất có ý nghĩa và thiết thực. Bởi vì, sau hơn nửa thế kỷ kể từ năm 1954 đến nay, lần đầu tiên quan điểm về triết lý giáo dục Việt Nam được xem xét lại. Xem xét lại dưới cái nhìn mổ xẻ, khách quan của người làm khoa học giáo dục nhưng lại được xem xét qua thực tế bề mặt giáo dục của con người trong xã hội ta hiện nay.

            Đầu năm học mới nào, trong tuần lễ nhà giáo được tập trung trước để tiến hành các công việc chuẩn bị cho ngày tựu trường của thầy và trò, chúng tôi cũng được Phòng Giáo dục tổ chức cho đi học chính trị, gọi là khóa bồi dưỡng chính trị Hè. Trước đây công việc này thường diễn ra dài ngày, nay, đã gọn lại chỉ trong ba buổi. Thực ra, công bằng mà nói, việc học chính trị này có cần thiết cho giáo viên hay không? Bản thân tôi cho là : Rất cần, rất bổ ích khi ta nghĩ cho đúng về hai tiếng “chính trị”. Người ta hay đánh đồng “chính trị” là những lý thuyết giáo điều đảng phái khô khan, là việc mà nhà nước áp chế trong khi điều hành đất nước, mà quên mất phạm trù chính trị là một phạm trù rất rộng. Nó có mặt trong mỗi con người, mỗi gia đình từ khi ta mở mắt chào đời cho tới lúc ta nhắm mắt xuôi tay. Chính trị là bắt đầu từ việc đón em bé hoài thai đến khi trả con người đó về đất. Cho nên, việc bồi dưỡng chính trị là phải bắt đầu cho mỗi người từ rất sớm. Chính trị đầu tiên đó là việc “tu thân”. Đứa bé phải được “chính trị” từ cách thưa gởi, chào hỏi, lời ăn tiếng nói, biết tự chăm sóc bản thân đến việc cư xử với bạn bè, với cha mẹ, anh chị em, xóm giềng… nghĩa là phải dạy cho trẻ “nên thân” từ rất sớm. Ta máy móc đánh đồng chính trị với hoạt động chính trị của tổ chức chính trị, nên ngay từ mầm non đã bắt các cháu phải “học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” mà không dạy cho cháu những cái  cơ bản “biết ăn, ngủ, biết học hành là …ngoan” mới chính là đạo đức mà Bác mong có nơi các cháu. Mỗi đứa trẻ được giáo dục “nên thân”, cái nên thân từ nhìn người lớn trong gia đình đến ra ngoài xã hội nhìn người lớn chung quanh đó là thầy cô, là  người đi đường, thì “chính trị” tiếp theo sẽ là “tề gia” tức là khu xử việc gia đình theo văn hóa được giáo dục. Cháu học trong trường là học từ sách vở điều hay, nhưng nhìn thầy cô giáo bệ rạc, tác phong luộm thuộm, lời ăn tiếng nói cẩu thả, ý thức công cộng kém. Về đến nhà gặp cha mẹ chỉ lo chạy theo vật chất, lơi lỏng quan tâm, thậm chí vi phạm đạo đức, vi phạm pháp luật… giềng mối tình làng nghĩa xóm lỏng lẻo, tranh cướp nhau từ cái hàng rào đến rẻo đất hông nhà…ra đến xã hội thì tiêu cực đầy rẫy, tha hóa cả bầy… thì thử hỏi, bao điều hay lẽ phải trong sách vở có đọng lại gì nơi các em? Chúng ta hay nói con người là tổng hoà các mối quan hệ, là cái nhân đầu tiên cho tế bào gia đình… khi mối tổng hòa này đã không ổn, thì tế bào gia đình có ổn không?

Trở lại việc học chính trị của Thầy cô giáo. Hãy xem cách các phòng giáo dục tổ chức khóa bồi dưỡng mà theo chúng tôi là rất quan trọng này như thế nào? Có năm thì học nghị quyết đại hội Đảng ( nếu đất nước vừa có đại hội các cấp), có năm thì học pháp luật ( nếu năm học trước có nhiều vụ thưa kiện, khiếu tố nhà giáo)… nhưng chưa có năm nào, bồi dưỡng chính trị cho thầy cô mà bắt đầu từ hai tiếng “đạo đức” hay “giáo dục” cả. Ta muốn dạy các em nên người, thì trước hết Thầy cô phải nên người hơn hẳn. Cũng như muốn các em yêu thích lịch sử, thì trước hết, thầy cô giáo dạy sử phải là những người say mê thực sự môn học này, mang nó ở trong máu và trân trọng nghề nghiệp nhất định. Hãy thử cho xã hội một thống kê, xem có bao nhiêu sinh viên chọn ngành địa, ngành sử là vì say mê, là vì muốn làm cho học sinh yêu thích bộ môn này và trân trọng những gì cha ông để lại? Hay chỉ là khả năng có hạn mà lại muốn có một tấm bằng cho danh giá như người khác? Chưa kể, có những thầy cô giáo ra trường, đứng lớp không xong chán nản quay về học tiếp liên thông thành thạc sĩ, tiến sĩ và sau đó ra trường …dạy đại học, thì cái sự học đó thử hỏi đã có gốc gác vì giáo dục, cho giáo dục ở chỗ nào? Trong trường học, vì sao có những lớp rất ngoan, tự quản tốt, lễ phép mà lại có những lớp học mà học sinh thường xuyên vi phạm nội quy, thường xuyên nhà trường phải mời phụ huynh vào giải quyết, thậm chí, phải lập hội đồng kỷ luật? Tất cả là từ người thầy mà ra hết. Nếu từng nhà giáo đủ nghiêm khắc với bản thân về mọi mặt, ta sẽ rèn được học sinh biết tự nghiêm khắc với chính bản thân. Quá trình giáo dục là cần nhưng quá trình tự giáo dục theo tôi mới là cái cốt yếu, vì không có cha mẹ, thầy cô nào đủ sức, đủ điều kiện theo con mình, học trò mình suốt đời để giúp các em …điều chỉnh cả, nếu như bản thân các em không coi trọng điều đó.

Vì thế, góp vào một tiếng nói về vấn đề “ triết lý giáo dục Việt Nam”, chúng tôi không lên tiếng trên tư cách người làm nghiên cứu mà lên tiếng trên tư cách người đang được xã hội giao trọng trách giáo dục, đào tạo học sinh thành công dân tốt. Và rất mong, tiếng nói của người “thực tế” sẽ được các nhà khoa học, các giới chức năng quan tâm để hoàn thiện cho phần triết lý giáo dục Việt Nam với soi rọi từ thực tế. Để năm mươi năm sau, con cháu ta không phải loay hoay mở hội thảo để đặt lại vấn đề “dạy người trước hay dạy chữ trước”. Lâm Minh Trang ( Gò Vấp)